PRINSIPIU NO ETIKA ENFERMAJEN
Étika enfermajen nian maka matadalan morál no profisionál sira ne'ebé maka regula hahalok enfermeiru sira nian hodi fornese servisu saúde nian ba pasiente sira, família sira, no komunidade sira. Étika ida-ne'e maka baze atu foti desizaun sira enfermajen nian no mantein relasaun étika sira entre enfermeiru sira no parte sira ne'ebé iha relasaun. Hodi komprende no aplika étika enfermajen nian, enfermeiru sira bele fornese kuidadu ho kualidade, justu no respeita dignidade umana.
Prinsípiu prinsipál sira iha étika enfermajen nian inklui buat lima: autonomia, benefisénsia, la-malefénsia, justisa, no konfidensialidade (Potter & Perry, 2017). Autonomia refere ba pasiente nia direitu atu foti desizaun kona-ba nia kuidadu rasik, hafoin simu informasaun ne'ebé sufisiente no klaru. Enfermeiru sira tenke respeita pasiente nia desizaun sira, enkuantu sira la fó perigu ba pasiente ka ema seluk nia seguransa.
Benefisiénsia, ka prinsípiu atu halo buat di'ak, ezije enfermeiru sira atu tau nafatin pasiente sira nia interese uluk. Enfermeiru sira hein atu fornese asaun sira ne'ebé fornese benefísiu boot liu ba pasiente sira, tantu fíziku, emosionál no espirituál. Iha kontraste, prinsípiu la-malefisiénsia nian orienta enfermeiru sira atu labele foti asaun sira ne'ebé bele prejudika ka fó perigu ba pasiente sira.
Justisa iha enfermajen signifika fornese servisu ne'ebé justu no ekuitativu ba pasiente hotu-hotu lahó diskriminasaun bazeia ba rasa, relijiaun, jéneru, estatutu sosiál, ka kondisaun ekonómika. Entretantu, konfidensialidade ezije enfermeiru sira atu mantein konfidensialidade hosi pasiente sira nia informasaun médiku no pesoál, exetu iha razaun legál ka étika sira ne'ebé justifika ninia divulgasaun.
Maibé, iha prátika, enfermeiru sira dalabarak hasoru ho dilema étika sira, porezemplu bainhira pasiente sira rekuza terapia salva-vida nian, konflitu interese entre pasiente sira no família sira, ka presaun hosi ospitál. Iha situasaun sira hanesan ida-ne'e, enfermeiru sira tenke iha abilidade hanoin krítiku, komprende kontestu kulturál no valór sira pasiente sira-nian, no fó prioridade ba komunikasaun nakloke no empatia (Suryani, 2012).
Étika enfermajen nian mós ezije ba enfermeiru sira atu kontinua dezenvolve sira-nia an ho profisionál liuhosi edukasaun kontinua no mantein relasaun di'ak ho maluk traballadór saúde sira. Hodi aplika beibeik étika, enfermeiru sira la'ós de'it fornese servisu sira ne'ebé seguru no umanu, maibé mós hametin konfiansa públiku nian iha profisaun enfermajen nian.
ESTUDU KAZU APLIKASAUN ETIKA ENFERMAGEN IHA DILEMA ETIKA
Kazu:
Pasiente mane ida ho tinan 55, Sr. A, tama ospitál tanba komplikasaun sira ne'ebé maka grave tebes hosi diabetes. Médiku sira rekomenda amputasaun parsiál ba ain hodi prevene propagasaun liután infesaun nian. Maibé, Sr. A rekuza prosedimentu tanba razaun fiar pesoál no konviksaun relijioza. Pasiente nia família husu ba enfermeiru atu konvense pasiente atu simu tratamentu médiku, enkuantu pasiente ne'e rekuza nafatin.
Enfermeiru ne'ebé tau matan ba Sr. A iha pozisaun ida ne'ebé difisil: nia hakarak respeita pasiente nia direitu atu rekuza tratamentu, maibé mós preokupa ho risku sira saúde nian ne'ebé grave bainhira prosedimentu ne'e la hala'o.
Análize Étika
1. Prinsípiu Autonomia
Prinsípiu ida-ne'e ezije enfermeiru sira atu respeita desizaun sira hosi pasiente sira ne'ebé iha kompeténsia mentál, inklui sira nia direitu atu rekuza tratamentu. Sr. A iha direitu atu determina destinu ba nia isin rasik maski desizaun ne'e bele halo nia kondisaun saúde sai aat liután.
2. Beneficência (Halo Diak)
Enfermeiru sira iha obrigasaun atu promove dalan asaun ne'ebé di'ak liu ba pasiente sira. Iha kazu ida-ne'e, fiar katak amputasaun bele salva pasiente nia moris. Maibé, asaun ida-ne'e labele obriga se pasiente la konkorda.
3. Non-Maleficence (Labele halo aat)
La halo aat signifika evita asaun sira ne'ebé bele estraga pasiente, tantu fíziku ka psikolójiku. Obriga pasiente sira atu tuir prosedimentu sira bele hamosu trauma psikolójiku no violasaun étika sira.
4. Justisa
Enfermeiru sira tenke trata pasiente sira ho justu no lahó diskriminasaun. Pasiente nia fiar no valór pesoál sira tenke hetan respeitu bainhira apropriadu iha kuidadu enfermajen nian.
Asaun sira ne'ebé bele halo
Edukasaun no Komunikasaun: Enfermeiru sira bele fornese edukasaun repetidu no empatiku ba pasiente sira kona-ba risku no benefísiu médiku sira hosi prosedimentu ne'ebé rekomenda, lahó presaun.
Envolve Ekipa Étika ka Konselleiru: Karik iha impase, enfermeiru bele lori kazu ne'e ba komisaun étika ospitál nian hodi hetan opiniaun profisionál.
Dokumentasaun Kompletu: Desizaun pasiente nian, prosesu edukasionál sira, no konversa importante hotu-hotu tenke dokumenta ho klean ba protesaun legál no profisionál.
Estudu Kazu: Mantein Konfidensialidade ba Pasiente Kankru Stadiun Ikus
Kazu:
Sra. S, feto ida ho tinan 48, hetan diagnóstiku ho kankru ováriu iha faze IV. Doutór hato'o ona diagnóstiku no prognóstiku ba Sra. S katak nia esperansa moris nian provavelmente menus hosi fulan neen. Maibé, Sra. S husu atu informasaun ne'e labele fahe ba nia família, liuliu nia oan sira ne'ebé adolexente. Nia hatete katak nia lakohi sira atu preokupa no hakarak moris nia moris tomak ho dame.
Loron balun liutiha, Sra. S nia katuas oan bá hasoru enfermeira no husu diretamente kona-ba kondisaun loloos. Sira deskonfia katak buat ruma subar hela tanba sira haree Sra. S fraku ba beibeik. Enfermeiru sira iha pozisaun difisil entre mantein konfidensialidade pasiente nian no família nia hakarak atu hatene.
Análize Étika
1. Prinsípiu Konfidensialidade nian
Enfermeiru sira iha obrigasaun atu proteje informasaun médiku pasiente nian, inklui diagnóstiku no prognóstiku, exetu pasiente konkorda atu fó sai. Viola konfidensialidade lahó lisensa bele estraga konfiansa pasiente nian iha enfermeiru sira no servisu saúde sira.
2. Pasiente nia Autonomia
Sra. S ho konxiénsia no legalmente husu atu nia informasaun sira mantein konfidensial. Ninia desizaun reflete ninia direitu ba autonomia no kontrolu ba ninia informasaun pesoál. Enfermeiru sira tenke respeita pedidu ida-ne'e enkuantu pasiente sei iha kompeténsia mentál.
3. Benefisénsia no La-Malefisénsia
Família bele sente iha direitu ba informasaun ne'ebé maka iha sira nia interese di'ak liu hodi tau matan ba Sra. S. Maibé, fó sai informasaun bele hamosu estrese ka konflitu emosionál ba pasiente sira no kontra prinsípiu atu la halo aat.
4. Dilema Morál
Enfermeiru sira iha konflitu entre mantein konfidensialidade pasiente nian (responsabilidade étika) no kumpre pedidu família nian (responsabilidade morál no emosionál). Hatán ho onestu ba família lahó pasiente nia lisensa bele konsidera hanesan violasaun étika ida.
Asaun sira ne'ebé Enfermeiru sira bele halo
- Harii Konfiansa: Kontinua akompaña pasiente no fó espasu atu diskute posibilidade atu fó sai informasaun ba família iha data tuirmai.
- Komunikasaun nakloke: Esplika ba família katak informasaun médiku maka konfidensial, no desizaun depende ba pasiente.
- Husu fali Lisensa: Se bele, enfermeiru bele husu ho jentil no empatia ba Sra. S se nia prontu atu fornese informasaun mínimu ba família ba objetivu tratamentu nian.
- Refere ba Ekipa Étika ka Psikólogu: Karik enfermeiru sente difikuldade atu halo mediasaun ba konflitu ida-ne’e, referénsia ba ekipa étika ospitál nian ka konselleiru bele ajuda rezolve problema ne’e ho profisionál.
REFERENSIA BILIOGRAFIKA
Potter, P. A., & Perry, A. G. (2017). Fundamentals of Nursing (9th ed.). Elsevier.
Suryani, S. (2012). Etika dan Hukum dalam Praktik Keperawatan. Salemba Medika.
Elabora Husi Promotor Saude Asosiasaun Saude Holistiku Timor-Leste : Tito da Costa Rangel
Comments
Post a Comment